Jostein Gaarder: Bỉ ẩn của những con bài (Das Kartengeheimnis)

"1439", ông mở đầu.
"Cái chết đen", tôi trả lời. Tôi có chút kiến thức về lịch sử, nhưng tôi không hiểu, cái trận dịch hạch này thì có liên quan gì đến tính "ngẫu nhiên".
"Okay", ông nói và tiếp luôn "Con đã biết rằng, một nửa dân số Nauy đã chết vì trận dịch hạch này. Nhưng còn một điều nữa mà ba chưa bao giờ kể cho con".
Với câu mở màn này, tôi biết sẽ là một bài diễn thuyết dài.
"Con có biết là vào thời điểm đó con đã có đến hàng ngàn tổ tiên họ hàng không?" Ông hỏi.
Tôi lắc đầu đầy nghi ngại. Làm sao mà lại như thế được?
"Chúng ta có hai bố mẹ, bốn ông bà, tám cụ cố, mười sáu cụ kỵ - và cứ tiếp tục như vậy. Nếu con tính ngược trở lại đến năm 1349, thì con số đó là kha khá."
Tôi gật đầu.
"Và thì trận dịch hạch diễn ra. Thần chết lang thang từ làng này sang làng khác và trẻ em bị dính nhiều hơn cả. Trong một số gia đình thì chết tất, một số khác thì một đến hai sống sót. Con đã có vào thời điểm đó vài trăm cụ kỵ tổ tiên, lúc đó còn là trẻ em, Hans-Thomas, và không ai trong số đó bị chết."
"Làm sao mà ba biết chắc được điều đó?" Tôi cao giọng hỏi.
Sau một hơi thuốc dài, ông trả lời: "Bởi vì con đang ngồi đây và ngắm biển Adria."
Ông lại bất ngờ ghi một điểm, làm tôi không biết phải làm sao tiếp. Nhưng tôi biết là ông đúng, bởi vì nếu chỉ một cụ ông hay một cụ bà trong số các cụ tổ tiên đó đã chết khi còn nhỏ tuổi, thì họ đã không thể trở thành tổ tiên của tôi.
"Xác suất để cho không ai trong số các cụ tổ của con chết trẻ là một phần nhiều tỉ", ông tiếp tục và lúc này thì ông tuôn như thác: "Bởi vì, con có hiểu không, không phải chỉ có dịch hạch. Tất cả, tất cả các cụ tổ này còn lớn lên và sinh con đẻ cái, vào những lúc đại họa thiên nhiên khủng khiếp nhất và lại hàng đàn hàng lớp trẻ con bỏ mạng. Nhiều trong số họ tất nhiên là đã bị bệnh này nọ, nhưng tất cả đã sống sót - từ góc độ này, con đã hàng trăm tỉ lần chỉ cách thần chết trong gang tấc, Hans-Thomas ạ. Cuộc sống trên hành tinh này của con luôn bị đe dọa bởi côn trùng, và các loài thú dại, nham thạch và sấm sét, bệnh tật và chiến tranh, lũ lụt và hỏa hoạn, ngộ độc và các âm mưu giết hại. Chỉ trong cuộc chiến ba mươi năm tương tàn (1) con đã hàng trăm lần bị thương. Bởi vì chắc chắn con có các cụ tổ ở cả hai phía - đúng thế, về bản chất con đã tiến hành cuộc chiến, tự chống lại mình và khả năng được sinh ra vào ba trăm năm sau. Và lại một lần nữa như thế vào thời gian thế chiến thứ hai: Nếu một người Nauy tốt bụng đã bắn chết ông nội của con trong thời gian Đức chiếm đóng - thì  cả ba lẫn con.cũng đã chẳng ra đời. Vấn đề nằm ở chỗ là với thời gian những điều đó đã diễn ra nhiều tỉ lần. Cứ mỗi khi một mũi tên vút ra trong không trung là lại một lần khả năng con được sinh ra giảm đi một li tấc. Thế mà lúc này, con ngồi đây và nói chuyện với ba, Hans-Thomas à, con có hiểu được không?"
"Con nghĩ là có", tôi nói. Dù sao chăng nữa tôi cũng cho là tôi hiểu tầm quan trọng của việc bà nội bị thủng lốp ở Froland. (2)
"Ba nói về một chuỗi dài các ngẫu nhiên", ba tôi lại tiếp tục. "Và cái chuỗi này nối dài mãi đến tận tế bào sống đầu tiên, cái tế bào sau đó đã phân chia và từ đó là sự bắt đầu cho tất cả mọi giông loài ngày nay đang sinh sôi nảy nở trên hành tinh này. Xác suất để cái chuỗi của ba trong suốt chiều dài ba đến bốn tỉ năm này không bị đứt gãy là rất nhỏ, nhỏ đến mức không thể tưởng tượng nổi. Nhưng mà ba đã vượt qua. Ừ, thế đấy, khỉ thật, ba đây. Và ba biết, ba đã có một may mắn kỳ diệu đến cổ quái để được trải qua cuộc sống này với con. Ba biết, mỗi một con sâu bọ nhỏ xíu trên hành tinh này đều may mắn làm sao."
"Thế còn những kẻ không may mắn?" tôi hỏi.
"Không tồn tại thứ đó!" Ông gầm lên."Chúng không bao giờ được sinh ra. Cuộc sống là vòng xổ số duy nhất mà chỉ những kẻ thắng cuộc hiện diện."

Cả một trời yêu bây giờ trở lại! - Phần 1

Thực ra câu nguyên gốc là cái câu thổn thức "Cả một trời yêu bao giờ trở lại!" trong cái bài nhạc vàng "Mười năm tình cũ" mà mình chuyên nghe chữ được chữ mất từ loa hàng xóm! Chẳng bao giờ nghĩ là nó lại lởn vởn trong đầu mình, cho đến khi đọc cái này của Xu. Nhưng đó là một chuyện chẳng liên quan gì với cái notice này, ngoài cái câu "Mười năm không gặp..." và "Cả một trời yêu..." và cũng chẳng có gì thổn thức thống thiết ở đây...

Không nghĩ là đã hơn mười năm rồi mới quay lại Paris, nơi mà mình đã ngoa ngôn "còn thông thuộc hơn là TP mình đang sống"!

Paris, Paris... thành phố của âm nhạc, hội họa và ái tình, trung tâm hoa lệ của phong kiến châu Âu lâu đời, từng là cái rốn văn minh của nước mẹ thực dân Đại Pháp, gót chân lính đi tới đâu thì tinh hoa văn minh vật chất của thế giới dồn tụ về Paris tới đó.

Paris, Paris... cái nôi của cách mạng Pháp 1789 lật sang trang mới - nền cộng hòa - cho toàn châu Âu. Paris, đất mẹ của thần tự do Newyork cũng đồng thời là quê cha của máy chém đầu Guillotine(1). Quảng trường Concorde (có nghĩa là hài hòa) ban đầu mang tên vua Louis XV, ông vua đầy kiêu hãnh đã tự dựng tượng mình ở đây, cũng chính là nơi con trai và con dâu của ông - Vua Louis VI và hoàng hậu Marie Antoinette - bị chém đầu. Cùng với họ là khoảng 40 000 tử nạn khác của Cách mạng Pháp (2). Máu đã nhuộm đỏ trên những viên đá lát quảng trường khi đó mang tên quảng trường Cách mạng. Để giảm nhẹ cho lịch sử hãi hùng của quảng trường, vào năm 1836 người ta đã đưa về dựng ở đây cột đá cổ 3300 năm, cao 23m, đại diện của nền văn minh cổ Hylạp hoàng kim một thời.

Paris, Paris phơi bày sức sống ngồn ngộn qua những bộ ngực trần phơi nắng hai bên bờ sông Seine, Paris cũng không ngần ngại trưng với khách du lịch vương quốc của tử thần với sáu triệu bộ xương khô được xếp sắp ngăn nắp trong hầm mộ (Les Catacombes) dưới lòng thành phố, nơi vốn trước kia là những mỏ khai thác đá vôi(3).

Paris với Khải hoàn môn kỳ vĩ, gắn với tên tuổi lẫy lừng của hai nhà quân sự đại tài nước Pháp - Napoleon và Charles de Gaulle (4). Khải hoàn môn được xây dựng theo lệnh của hoàng đế Napoleon để vinh danh đội quân chiến thắng của mình. Vị hoàng đế luôn mộng đến những điều kỳ vĩ cho dựng đài kỷ niệm theo nguyên mẫu cổng Titus của đế chế La mã xưa, nhưng to gấp 3 lần. Chính vì vậy mà việc xây dựng phải kéo dài 30 năm. Trong thời gian này, Hoàng đế đã bị buộc thoái vị, bị trục xuất khỏi Paris và phe bảo hoàng lại nắm chính quyền. May thay cho những ai thích chiêm ngưỡng Khải hoàn môn: vua Louis-Philippe đã không vì thù riêng vẫn cho phép công trình được tiếp tục!

Paris gắn với tên tuổi của hằng hà vô số các nhân vật tiếng tăm trong mọi lĩnh vực. Trong số đó chắc ít người biết đến một đại gia người Anh, nhà sưu tầm nghệ thuật Richard Wallace. Ông sống ở Paris cách đây khoảng 100 năm và yêu Paris. Để thể hiện tình yêu của mình, ông đã tặng thành phố bốn bồn phun nước công cộng, cung cấp nước sạch để uống không mất tiền. Bốn bồn phun nước Wallace có thiết kế khác nhau nhưng cùng phải đáp ứng các tiêu chí: phải đẹp và tiện lợi, rẻ và dễ lắp ráp. Nó phải nổi bật để được nhìn thấy ngay nhưng phải phù hợp với quang cảnh xung quanh. Wallace muốn tặng cho thành phố ông yêu thêm vẻ đẹp và sức khỏe! Chợt chạnh lòng, đến bao giờ mình yêu Hà nội của mình được như thế!

Mình vốn cẩn trọng khi thể hiện tình cảm, bảo rằng mình yêu Paris thì sợ hơi sến quá vì chưa được sống với nàng nhiều! Nhưng Paris hấp dẫn mình lắm, trên hết không phải vì dòng sông Seine duyên dáng cho những cây cầu đẹp tuyệt vời với bao nhiêu cung điện lâu đài soi bóng, và và và... mà vì Paris có tất cả, ở Paris người ta có thể tìm thấy tất cả, như trong một con người, như trong một cuộc đời. Đến với Paris, người biết nghe sẽ nghe thấy nhịp đập trái tim cuộc sống, người biết cảm sẽ cảm nhận được hơi thở của cuộc sống phả nhẹ lên da thịt mình. Và người ta sẽ phải yêu, yêu mình, yêu người và yêu cuộc đời này.

***
(1) Trước 1792 chỉ những nhà giàu có và quyền lực ở Pháp mới có đặc quyền "được" bị chém cổ, tất cả dân đen còn lại phải chịu án treo cổ, bỏ vạc, đóng thập tự, hoặc lăng trì. Cho đến khi luật được thay đổi và mọi án tử hình đều được thực hiên bởi Guillotine, máy chém do tiến sĩ người Pháp Joseph-Ignace Guillotine phát minh với mục tiêu giảm cực hình cho người chịu án nhớ những nhát chém chính xác và nhanh gọn của nó. Tội nghiệp cho nhà phát minh, vì mục tiêu nhân quyền mà tên tuổi lại được gắn liền với một công cụ rùng rợn nhất mà con người sáng tạo ra!
(2) Ý nghĩa to lớn của Cách mạng 1789 các thế hệ học sinh VN đều đã biết. Những hình ảnh hùng tráng của nó dưới ngòi bút của những nhà văn bậc thầy như Vichtor Hugo cũng không xa lạ gì với nhiều thế hệ học sinh VN. Nhưng chắc không phải ai cũng biết rằng vào giai đoạn sau, cuộc Cách mạng đã biến tướng thành một thứ nồi da nấu thịt. Người ta nói "Cách mạng 1789 thậm chí ăn thịt cả những đứa con của chính mình" vì thậm chí những nhà lãnh đạo CM thời kì đầu như Danton và Robespierre cũng không tránh khỏi thảm cảnh trong cuộc thanh trừng vô tội vạ này.
(3) Vào cuối thế kỷ XVII, do tình trạng quá tải của các nghĩa trang Paris gây ra ô nhiễm trầm trọng căn nguyên cho hàng loạt bệnh dịch, người ta đã tiến hành một cuộc đại bốc mộ cho 6 triệu cư dân của Diêm vương Paris. Cuộc "di dân" này bắt đầu từ năm 1786 và kéo dài hơn 70 năm mới kết thúc. Khách du lịch sẽ chứng kiến ở đây một hình ảnh rất cộng đồng: các di hài không được xếp sắp theo cá nhân nữa mà theo bộ phận: tay với tay, chân với chân, đầu với đầu, đôi chỗ còn được tạo hình như trái tim hay cây thánh giá: quả là một nơi rèn luyện lý tưởng cho những người yếu bóng vía!
(4) Cổng khải hoàn nằm chính giữa quảng trường Charles de Gaulle.